سه شنبه ۸ آذر ۱۳۸۴ ۲۳ : ۴۲ : ۱۰ روزنامه شرق
«ما این حقایق را مسلم و بدیهی می دانیم كه همه مردان و زنان برابر آفریده شده اند كه آفریدگارشان حقوقی واگذار نشدنی به آنان ارزانی داشته است »
زنان فیلسوف
در یونان و روم باستان
رژین پی یترا
ترجمه: عباس باقری
نشر فرزان روز
چاپ اول ۱۳۸۴
۱۶۵۰ نسخه
«ما این حقایق را مسلم و بدیهی می دانیم: كه همه مردان و زنان برابر آفریده شده اند؛ كه آفریدگارشان حقوقی واگذار نشدنی به آنان ارزانی داشته است.» (دایره المعارف دموكراسی، اعلامیه حقوق عاطفی، ،۱۳۸۳ ص ۱۸۴۸) به راستی، كسانی كه اعلامیه حقوق عاطفی را نوشته بودند، می دانستند كه در گذشته و در زمان های دور، در یونان و روم باستان زنان فیلسوف و اندیشمند وجود داشته اند آیا آنها می دانستند كه فیثاغورث اسرار مكتبش را به یك زن آموزش داده است، آیا آنها می دانستند كه زنان در یونان و روم باستان در محافل علمی و فلسفی به راحتی شركت می كرده و دارای جایگاه و مقام های مهمی نیز بوده اند. در هر حال اینها موارد كلانی است كه خانم رژین پی یترا در كتاب بسیار مختصرش سعی كرده بدان، در شش بخش (ماجراهای خانوادگی / بازی های عشق / قدرت و مرگ/ دین های چندخدایی و مسیحیت / بازی های فكر: زبان / از واقعیت افسانه ای تا خیالپردازی واقعی) بپردازد. وی می نویسد كه «معمولاً كسی باور ندارد، اما در دوران باستان زنان فیلسوف وجود داشته اند.» (ص ۱)
چهره های زیبا و داشتن خانواده های توانگر از ویژگی های این زنان فیلسوف بوده، آنها فرصت شركت در محافل علمی را نیز داشته اند و حتی به مقام های بسیار مهمی هم دست یافته اند، زنان فیلسوف كتاب هایی در زمینه های مختلف فلسفی نیز نگاشته اند كه امروزه در دست نیست. نویسنده در ابتدا، بحث خود را با زنان فیثاغورثی آغاز می كند، مكتبی كه برخلاف مكاتب بعدی اش به زنان اهمیت می داده و آنها را در جلسات و محافل خود می پذیرفته. همسر فیثاغورث «تِه آنو» نام داشت. وی مشهورترین زن این مكتب است. گویند كه وی دستنوشته های فلسفی، شعر و نامه هایی در زمینه مسائل زناشویی و تربیت فرزندان از خود برجای گذاشته بود. حاصل زندگی ته آنو و فیثاغورث بسیار پرثمر بود؛ دو پسر و سه دختر، كه هر سه دختر وی نیز دارای كتاب های فلسفی بوده اند. دختر سوم فیثاغورث دامو اصول اساسی آئین پدر را آموخت و به خواسته پدر تا آخر عمر، مبنی بر فاش نشدن این اسرار پایدار ماند. «اگر دامو در بینوایی زیست، زیرا نخواست اسرار پدری را بفروشد.» (ص ۱۴)از آنچه گفته شد می توان برداشت كرد كه فیثاغورث بین زن و مرد هیچ تفاوت و برتری قائل نبوده و حتی می توان وی را از فلاسفه پیشگام در تساوی حقوق زن و مرد دانست. در ادامه رژین به مسائل عشقی، عاطفی و جنسی زنان فیلسوف می پردازد.وی می نویسد: «اگر گروهی از زنان دوران باستان، مانند ته آنو وفاداری در زناشویی را اندرز می دادند، گروهی دیگر خلق و خویی نامقید داشتند. در آتن و شهرهای دیگر زنان آزاد، بسیار بودند.» (ص ۱۹)
وی زندگی زنان فیلسوفی چون آسپاسیا همسر پریكلس، لئونتیوم همدم اپیكور، تیمستا دوست اپیكور و هیپارخیا همسر كراتس كلبی را بررسی می كند كه هر یك به جای خود قابل تأمل است. وی حضور زنان فیلسوف در كنار قدرت را به نقد می كشد. رژین در حقیقت به تحول اندیشه از آسپاسیا تا اودوسی كه نزدیك به ده قرن را دربر می گیرد می پردازد. نكته جالب توجه این بخش از كتاب، در صورتی كه به دقت مطالعه شود، تغییر جهان بینی ها از مكتب فیثاغورث تا مسیحیت و یكتاپرستی و همچنین فراز و فرود حكومت ها و قدرت ها از آتن تا روم، جایگاه و نقش زنان در كنار حاكمان و صاحبان قدرت و چگونگی این تغییرات است.در ادامه وی به درگیری های اعتقادی بین فرقه ها و مكاتب آن زمان نیز می پردازد. نكته قابل توجه این بخش اعدام هیپاتیای فیلسوف به حكم كلیسا است، كه به عقیده نویسنده كتاب اعتبار كلیسا را خدشه دار كرد. رژین معتقد است كه زنان یونان و روم، همان فیلسوفان مشهور همه دارای زبانی فصیح و گویا بودند. آنها می توانستند به موقع سكوت كنند، استدلال های فلسفی بیاورند، به بحث و جدل و مكاشفه افكار بپردازند، چیستان و معما طرح كنند و از تاریخ و تحولات آن نیز سخن گویند. در حقیقت استفاده از زبان برای زنان در انتقال افكار و مفاهیم چون عشق، مهم و جذاب بوده است.در پایان می نویسد: «آنها (زنان فیلسوف) بیش از آنكه اهل مراقبه و مكاشفه باشند زنانی مصمم و بااراده بودند و چیزی كه در آنها چشمگیر است، قدرتی است كه از خود نشان می دادند.» (ص ۹۶)
محمد نجاری
