ماکس وبر و جامعه شناسی سیاسی

2 ) مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی ماکس وبر

در اندیشه ماکس وبر قدرت یعنی ، اعمال قدرت بر فرد یا افراد که شاید با مقاومت انها نیز روبرو گردد ، اما تعریف رابرت دال را می توان کامل تر از وبر قلمداد کرد دال یکی از برجسته ترین متفکرین حوزه جامعه شناسی سیاسی با گرایش پلورالیسم می باشد او( دال ) می گوید : قدرت یک رفتار کاملا اندیشمندانه و سنجیده است که یک طرف می تواند بدون ایجاد مقاومت در طرف دیگر او را متقاعد سازد تا رفتارهای را انجام دهد یا افکاری را بپذیرد که مایل به انجام آن نبوده است ، ویلیام کورنهوزر در کتاب جامعه ی توده ای از انواع مختلفی از جوامع در شش سطح نام می برد که عبارتند از :

الف) جامعه ی سنتی ، که پیوستن توده ها به جامعه الیت ها منتفی است .

ب) جامعه متکثر – امکان ارتباط با جامعه الیت ها هست ولی بسیج توده ها میسر نیست .

ج)جامعه ی توده ای – توده ها قابل بسیج هستند و امکان ورود به جامعه الیت ها میسر هست .

د ) جامعه توتالیتز – جامعه ای است بسته ولی توده ها قابل بسیج هستند .

در ادامه به مفهوم کلاسیک از قدرت ، سیاست و سلطه در اندیشه ماکس وبر می پردازیم

2-1 ) سیاست و سلطه سنتی

ماکس وبر در اینجا بر این نکات تاکید می کند که مبنای قدرت اراده و سلطه قوانینی از پیش تعیین شده است در این جوامع نهاد دین به عنوان پایه سنت در برابر حکام سنت شکن می ایستد و از طرفی شاید در اینجا بین نهاد ها و گروه های سنت شکن تعارض هایی رخ می دهد ماکس وبر اعتقاد دارد سیاست های مبتنی بر سنت گرایش به شخصی شدن دارند ، رسیدن به قدرت مبتنی بر خوشاوندی است ، دستگاه اداری و سیاسی نظام سنتی از نظم و انسجام برخوردار نیست ، قدرت های سیاسی در پایه های مختلف نظام سنتی مدام دست به دست می گردد در این نظام سیاسی امنیت شغلی وجود ندارد وی از نظام پاتریمونیالیسم یاد می کند نظامی که حاصل نظام غیر متمرکز فئودالی است ، نظامی که در تقابل با ارتش های مدرن و در نزاع های گسترده به وجود آمده است و در ادامه در طی رشد نظام پادشاهی و امپراتوری های بزرگ این روند رو به افول گذاشت .

2-2 ) سیاست و سلطه بورکراتیک

ماکس وبر از پیدایش بوروکراسی عقلایی به عنوان عامل اصلی گذار از جامعه سنتی یاد می کند . وی ساختار را مبتنی بر هنجارهای عینی و قانونی تعریف می کند وی اقتصاد مبتنی بر پول ، رشد امکانات ارتباطی ، قوانین مبتنی بر عقل و به خصوص رشد پروتستانیسم را ازعوامل تاثیر گذار در این نظام می داند ، در نظام بورکراتیک روابط مبتنی بر قانون و تفکیک وظایف شکل گرفته است و مهارت و شایسته سالاری جای وراثت و روابط خانوادگی و خویشاوندی را گرفته است در این دوران سلسله مراتب و امنیت شغلی وجود دارد .

2-3 ) سیاست و سلطه کاریزماتیک

 ماکس وبر اعتقاد دارد نیروی کاریزماتیک ، ابتدا بر روح و روان فرد و افراد اثر می گذارد و سپس بر ساختارهای اجتماعی جامعه اثر می گذارد . وی نیروی کاریزما را غیر عقلانی ، معجزه آسا و پیش بینی ناپذیر می داند و از سویی می توان گفت کاریزما برای پاسخ دادن به معنا به وجود می آید و زمانی که افراد و گروه ها تحت فشار های سیاسی ، اقتصادی و ایدئولوژیکی هستند این فرآیند در جامعه رشد می کند و نیاز آن احساس می گردد از نکات دیگر و مهم در سلطه کاریزماتیک مساله و مفهوم (( ارادت )) است و افراد و کارگزاران بر اساس میزان ارادت و سر سپردگی به مناصب اداری ، سیاسی و اجتماعی گماشته می شوند و اگر غیر از این باشد دست یابی برای این منصب ها امکان پذیر نمی باشد . ماکس وبر اعتقاد دارد تداوم یک سلطه ی کاریزماتیک در جامعه باید با منافع یکی از گروه های ذی نفع گره بخورد و در اینباره وی از دین یاد می کند . در ادامه ماکس وبر می گوید کار کاریزماتیک با معنا دادن به زندگی پیروان خود و جذب حداکثری پیروان به پایان می رسد و از آن پس به عنوان یک امر عادی در جامعه و توسط گروه های اجتماعی پذیرفته می شود و در جامعه می ماند .

2-3-1 ) مساله جانشینی فرد کاریزما در اندیشه سیاسی ماکس وبر

 ماکس وبر بر شش وجه درباره ی این پدیده اجتماعی  –  سیاسی اشاره می کند : نخست – وجود رهبر کاریزماتیک جدید ، دوم – ادامه اندیشه رهبر کاریزماتیک اصلی ، سوم – انتخاب جانشین توسط رهبر کاریزماتیک اصلی ، چهارم – انتخاب جانشین توسط حلقه ی نزدیک به قدرت ، پنجم – جانشینی فرزند رهبر کاریزماتیک ، ششم – تبدیل شدن جنبش کاریزماتیک به یک سازمان .